آیا اصلاً وجود نسلی مانند انسان قبل از حضرت آدم بوده است یا نه و اگر بوده دین در این باره چه می‌گوید؟
سؤال:
آیا اصلاً وجود نسلی مانند انسان قبل از حضرت آدم بوده است یا نه و اگر بوده دین در این باره چه می‌گوید؟
آیا وجود 124 هزار پیامبر از اولین انسان تا کنون به اثبات رسیده، اگر رسیده است؛ مستندات آن چیست؟
پاسخ:
سوال شما از دو بخش تشکیل شده است :
سوال اول :
مطلبی را که در خصوص وجود انسان هایی قبل از انسان فعلی که از نسل حضرت
آدم(ع) مطرح فرمودید به صورت های گوناگون در روایات مطرح شده است. مثلا
امام باقر(ع) به جابر بن یزید می گوید: گویا تو گمان می کنی که خداوند فقط
این عالم را آفرید و بس و همچنین گمان می کنی که خداوند بشری غیر از شما
نیافریده است؟ آری به خدا قسم خداوند هزار هزار عالم و هزار هزار آدم آفرید
و تو در آخر این عالم ها و آدم ها هستی. (1)
برخی از اندیشمندان اسلامی بر اساس این روایات معتقدند که «آدم(ع)» نخستین
انسانی نبوده که گام بر روی کره خاکی نهاده است، بلکه قبل از او انسان های
دیگری بوده اند که به دلایل نامعلومی نسلشان منقرض گشته است.(2)
با جمع بندی آیات و روایات مطرح شده در خصوص وجود انسان هایی قبل از حضرت
آدم می توان به این نتیجه رسید که پیش از حضرت آدم(ع) انسان های تکامل
نایافته ای بوده اند که از بینش و آگاهی حضرت آدم(ع) و نسل او برخوردار
نبودند این آدمیان در قالب و صورت حیوانی نبوده اند و نیز تنها زندگی غریزی
بر آنها حاکم نبوده است. ولی به شکل انسان کنونی که دارای زندگی توأم با
آگاهی و مسؤولیت باشند نیز نبوده اند، نسل این انسان ها به دلایلی که فعلا
بر ما مجهول است منقرض شده اند و آنگاه خداوند متعال حضرت آدم(ع) را به
صورت کاملا مستقل و مجزا با اوصاف و ویژگی های منحصر و مختص به خود از گل
آفرید؛ انسانی که دارای آگاهی، بینش، تعقل چشمگیر و.. بود و انسانی که گل
سر سبد جهان هستی و نمایانگر اوصاف الهی است.
سوال دوم :
در بحار الانوار روایاتی نقل شده است که تعداد پیامبران را 124 هزار نفر ذکر کرده است. شماری از این روایات عبارت است از:
1. حضرت رسول میفرماید: «خداوند 124 هزار پیامبر آفریده و من گرامیترین
آنان نزد خداوند هستم . . . و 124 هزار وصی آفریده که علی (ع) گرامیترین
آنها نزد خداوند و بهترین ایشان است.» (3)
2 . امام زین العابدین (ع) فرمود: «هر کس دوست دارد 124 هزار پیامبر با او
مصافحه کنند، امام حسین (ع) رادر نیمه شعبان زیارت کند; چرا که ارواح
پیامبران از خداوند برای زیارت حضرتش اذن میگیرند و به آنان اجازه داده
میشود و پنج نفر از ایشان اولوالعزم هستند». (4)
3 . ابوذر (ره) از پیامبر خدا (ص) سؤال کرد: پیامبران چند نفرند؟ حضرت رسول (ص) فرمود: «124 هزار پیامبر ....(5)
4 . شیخ صدوق (ره) در کتاب اعتقادات میفرماید: «عقیده ما (شیعه امامیه) در
تعداد انبیا این است که آنان 124 هزار نفرند و هر کدامشان وصیای دارند.»
(6)
5. ابوذر نقل می کند که از پیامبر اکرم (ص)، پرسیدم: یا رسول اللّه
پیمبران چندند؟ فرمود: یکصد و بیست و چهار هزار، عرض کردم: پیمبران مرسل
(که علاوه بر پیغمبرى مقام بالاترى به نام رسالت هم دارند که در تفسیر آن
خلاف است) چندند؟ فرمود: سیصد و سیزده نفر، عدهى زیادى، گفتم نخستین
پیغمبر که بود؟ فرمود: آدم.(7)
مرحوم علامه طباطبائی در تفسیر «المیزان» ، بعد از ذکر روایت ابوذر (ره)
در تعداد انبیا، میفرماید: «قسمت اول این حدیث که مشتمل بر تعداد پیامبران
است، از مشهورات است که شیعه و سنی در کتب شان نقل کردهاند. صدوق در
«خصال» و «امالی» از حضرت رضا (ع) از پیامبر خدا (ص) و از زید بن علی از
اجدادش از امیرالمؤمنین (ع) و ابن قولویه در «کامل الزیارة» و سید در
«اقبال» از امام سجاد (ع) و در «بصایر الدرجات» از امامباقر (ع) روایت
کردهاند. (8)
بنابراین، منشا شهرت چنین تعدادی، روایات یاد شده است.
نکته آخر اینکه با توجه به تصریح برخی ازاین روایات مانند آنچه که از ابوذر
رحمه الله نقل شد، ابتدای این 124هزار پیامبر حضرت آدم بوده و نسلهای قبل
از ایشان از این انبیاء بهره ای نداشته اند. البته اگر دارای عقل و شعور و
اختیار بوده باشند پیامبرانی داشته اند که آنها را مانند این نسل از
انسانها هدایت و ارشاد کنند. لکن آنچه که مسلم است از این 124 هزار پیامبر
کسی اختصاص به نسل های گذشته ندارد.
پی نوشت :
1. شیخ صدوق، خصال، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1403هـ.ق، ج 2، ص 450 و نیز
علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1404هـ.ق ، ج 63، ص 82 -
83.
2. جعفر سبحانی،منشور جاوید، اصفهان، کتابخانه عمومی امیرالمومنین علیه
السلام ،1360هـ.ش، ج 4، ص 94 ؛ سیدعلی اکبر قریشی،قاموس قرآن، تهران،
دارالکتب الاسلامیه ، بیتا، ج 1، و 2، ص 49 - 50.
3.علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1404هـ.ق ، ج11، ص30 .
4. همان، ص58 .
5. همان، ص32 .
6. همان، ص28.
7. احمد جنتی ، نصایح ، قم ، نشر الهادی ، 1382هـ.ش ، ص 371.
8. علامه طباطبائی ،المیزان،پیشین، ج2، ص144 .
